Het probleem binnen een casus… “Dit is niet van ons, dit moet van die ander zijn…” gaat over eigenaarschap. In welke mate is het probleem binnen een casus óns probleem? Een cliënt heeft hulp nodig, als organisatie eigenen we ons dan een probleem toe en daaruit vloeit een ander probleem: we onteigenen de cliënt die een probleem heeft, we halen de regie weg en nemen het probleem tot ons vanuit de professionele traditie die we hebben – zoals die vanuit de kinder- jeugdpsychiatrie. Gechargeerd gezegd: Met dat, wat wij onder psychiatrie verstaan, gaan wij op zoek naar de kwaal en passen daar de remedie op toe. Soms werkt het niet omdat er meer aan de hand is, wat dan aanleiding vormt om te verwijzen naar een ander.

Maar het is breder dan dat. De laatste jaren proberen we te verbeteren door de diagnostiek uit te breiden, maar tegelijkertijd hebben we geen antwoord op de complexiteit die daaruit blijkt. Dus gaan we kijken naar dat wat voorliggend is: is het de verstandelijke beperking of is het de opvoeding? Dat wat voorliggend is, hebben we verkokerd binnen ons systeem. Verschillende organisaties hebben ‘het meeste verstand’ van verschillende zaken in zo’n casus en ze willen zich ook als specialist blijven neerzetten. Maar wat doen we als er meerdere probleemgebieden zijn, er sprake is van een complexiteit die niet met één specialisatie kan worden opgelost?  De wil voor een geïntegreerde aanpak is er wel, maar de huidige praktijk is helaas nog dat er heel veel op- en neer wordt geschoven en naar elkaar wordt verwezen.

Een 18 jarig meisje, met een laag IQ – dat leidt aan anorexia – perfectionistisch is en kenmerken van autisme vertoont, kan in Nederland moeilijk worden behandeld. Omdat haar ziektebeeld tussen de plooien van het systeem valt… Behoort ze tot de jeugd, of volwassenenpsychiatrie? Is het gehandicapten- of reguliere zorg? Is het een eetstoornis, of een dwangprobleem, of is het toch autisme? Omdat deze kinderen overal een beetje terecht kunnen, kunnen ze nergens volledig terecht. Juist de meest ingewikkelde en zieke patiënten kunnen niet worden opgevangen, omdat ze meerdere problemen hebben en de verschillende behandelcentra gespecialiseerd zijn in enkelvoudige problematiek. In de jeugdzorg hebben we dan ook nog te maken met een complexe verkaveling, waardoor integrale diagnostiek en behandeling zelden wordt geboden (zie ook ‘Het tekort van het teveel’ van Damiaan Denys, 2020).

Iedereen onderkent dit probleem, we doen pogingen maar toch ontkokeren we maar mondjesmaat. Binnen de psychiatrie hebben we te maken met professionals die zijn opgeleid (bijvoorbeeld de postdoctoraal GZ- psycholoog) om psychiatrische beelden te zien en daar behandeling op in te zetten, waardoor breder en generalistisch kijken – naar wat nu écht de vraag is vanuit de cliënt en zijn omgeving – soms lastig is. Wij pikken er een klein dingetje uit… iemand heeft ADHD en daar moet medicatie, begeleiding en coaching op ingezet worden en vervolgens zijn we klaar… of we doen diagnostiek naar ADHD en brengen het goede nieuws: “uw zoon heeft geen ADHD” en negeren vervolgens de achterliggende hulpvraag. Zo heb je ook cliënten die niet goed snappen hoe de behandeling werkt en dan blijkt dat naast ADHD- een geestelijke beperking meespeelt. Hoe moeten we dat dan doen? Daar zijn we niet voor opgeleid, daarvoor was toch Alliade of Reik? We gaan dan schuiven naar andere partijen, de andere specialisten…

Het was vroeger geen issue dat psychiatrie zich met verstandelijke beperkingen bezig hield. Nu erkennen we wel dat mensen met een verstandelijke beperking ook psychiatrische problemen kunnen hebben en ontwikkelen we mogelijkheden om hen daarvoor, binnen de psychiatrie, behandeling te bieden. De ontzuiling is in dit opzicht aan het plaatsvinden. Maar de – vanuit traditie ontstane – specialismen hebben nog steeds een eigen organisatie om zich heen staan, met eigen stakeholders zoals verzekeraars en verwijzers. Die stellen bepaalde eisen aan behandelingen en zo zijn we met z’n allen in een behoorlijk krap netwerk van systemen verstrikt geraakt.

We behandelen een taartpuntje vanuit de expertise en niet de taart als geheel. Dat taartpuntje is financieel afgekaderd door budgetten, verzekeraars, etc.. Dus behandelen we het taartpuntje – want zo is het systeem ingeregeld, daar komt het plat gezegd op neer en daar schamen we ons al heel erg lang voor. De etikettering werkt ons tegen, we willen de cliënt centraal stellen maar dan zouden we die ook over de volle breedte centraal moeten stellen.